Nieuwe Opdracht Openbare ruimte Gemeente Barneveld | Jan van Schaffelaar

Vandaag 20 april heb ik een opdracht van de Gemeente Barneveld ontvangen voor het vervaardigen van een sculptuur van een Barneveldse held, genaamd Jan van Schaffelaar. Dit is voor mij uiteraard een fantastisch leuke opdracht omdat ik geboren en getogen ben in deze Gelderse plaats.

Velen hebben vast wel eens van Jan van Schaffelaar gehoord. Maar weten niet te benoemen waar deze man nou vandaan komt en wie hij was. Dat is een reden te meer om eens wat extra ruchtbaarheid te geven aan deze Barneveldse held uit de 15e eeuw. Om hem wat meer aanzien te geven is er besloten om nog een beeld van hem te laten maken die geplaatst zal worden rechts voor het Gemeentehuis. 

Traditioneel beeld

Het zal niet een traditioneel standbeeld worden zoals die voor de Toren in Barneveld staat. Maar een sculptuur waar iedereen zich mee kan identificeren. Het wordt namelijk een zittende Jan van Schaffelaar die geplaatst wordt tussen het nieuw aan te brengen straatmeubilair. Hierdoor is het een ‘Ridder in rust’ waar men naast plaats kan nemen en waar men mee op de foto kan. Het beeld zal op ware grote worden gemaakt in de steensoort DIABAS. Dat is een schitterende steen die erg goed buiten kan worden geplaatst en weinig onderhoud behoeft. De bedoeling is dat de sculptuur van deze Barneveldse held na de renovatie van ‘Het Dijkje’ (straat naast het Gemeentehuis) wordt geplaatst medio november 2017.

Tijdsplan

Dat betekent dat ik zo snel mogelijk de steen moet importeren om komende zomer het beeld te vervaardigen in mijn werkplaats in Voorthuizen. Dit zal enkele maanden in beslag nemen daar het een vrij gedetailleerd beeld is. Zo zal ik in november het beeldhouwwerk kunnen opleveren. Het beeld zelf zal overigens gedeeltelijk worden gepolijst, (diverse highlights in het harnas bijvoorbeeld). Andere delen zullen worden ‘gezoet’, waarbij de afwerkingswijze gedeeltelijk zichtbaar zal blijven. Dit geeft een mooi contrast met deze steen en een extra dimensie qua kleur in de sculptuur.

Geïnteresseerden zijn altijd welkom (op afspraak) om eens te komen kijken naar de vorderingen.

De Barneveldse Volksheld Jan van Schaffelaar en de Hoekse en Kabeljouwse twisten

Jan van Schaffelaar wordt vooral in verband gebracht met zijn roemruchte sprong van de toren van de oude kerk in het dorp Barneveld op 16 juli 1482.

Gelre 

Het vroegere Gelre maakte in de late middeleeuwen deel uit van het Bourgondische rijk. De hertog van Bourgondië streefde naar politieke en bestuurlijke eenheid in zijn machtsgebied. De edelen en de steden hadden hierover regelmatig een verschil van mening en vochten dit op allerlei manieren uit. Hierdoor is er in de veertiende en vijftiende eeuw vaak sprake van oorlog en strijd. Deze strijd ging vaak over het verkrijgen en behouden van invloed op het bestuur en het bekleden van winstgevende functies in de landsregering. We noemen dit de periode van de Hoekse en Kabeljouwse twisten. De Kabeljouwen waren voor en de Hoeken tegen Bourgondië.

Strijd om Gelre

Jan van Schaffelaar is als militair in dienst van de heer van IJsselstein, Frederik van Egmond. Deze Frederik is legeraanvoerder in dienst van aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk. Deze laatste is gehuwd met Maria van Bourgondië die in 1477 haar vader opvolgt als hertogin van Bourgondië, de machtigste persoon in het hertogdom. De Hoekse tegenstanders proberen samen met de hertog van Kleef grote delen van Utrecht en Gelre te veroveren. In deze strijd komt het zover dat Jan van Schaffelaar met een groep van 19 soldaten de toren van Barneveld inneemt en probeert te verdedigen.

Toren van Barneveld

De soldaten die proberen de toren in hun bezit te houden worden belegerd en aangevallen door een groep Hoeken uit Amersfoort en Nijkerk. Zij schieten met kanonnen op de toren waarbij enkele soldaten om het leven komen. Dat is een reden om te onderhandelen over overgave. De resterende soldaten in de toren willen zich overgeven, maar de Hoeken zijn hiermee niet tevreden. Ze eisen dat Jan van Schaffelaar uit de galmgaten van de toren wordt gegooid. Dat weigeren de soldaten uit solidariteit met hun leider. Maar Jan ziet dat de enige mogelijkheid om nog meer levens te sparen, een zelfgekozen dood is. Hij maakt daarom de keuze om zelf van de omloop van de toren te springen. Hij springt in zijn harnas naar beneden. Ondanks de hoogte overleeft hij de val. Toch wordt hij vermoord door de belegeraars. Hierna kunnen de overgebleven Kabeljouwen zich overgeven.
Het duurt tot 1483 voordat het politiek evenwicht is hersteld en Bourgondië weer (onbetwist) aan de macht is.

De vorderingen van dit beeldhouwwerk zijn ook te volgen op de Facebookpagina van Beeldhouwer Jan-Carel Koster